Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki

w ramach Programu "Narodowy Program Rozowju Humanistyki" (NPRH/DN/SP/0008/2023/12)

Znajdź nas na 

Założenia i charakterystyka projektu

Przedmiotem projektu jest zainicjowanie edycji materiałów źródłowych związanych z polskimi karmelitami. Jako pierwsze zostaną wydane najstarsze akta kapituł prowincjalnych. Wspomniane akta obok dokumentów pergaminowych z epoki średniowiecza, jak również księgi fundacji stanowią zrąb najstarszych źródeł do dziejów karmelitów w Polsce. Spośród zachowanych w archiwach karmelitańskich źródeł edycji poddane zostaną odpisy protokołów najstarszych kapituł z lat 1463–1667 oraz dwie księgi kapituł prowincjalnych z lat 1603–1667 i 1668–1688. Niestety nie zachowały się oryginały akt najstarszych akt kapituł z XV wieku, dysponujemy jedynie nowożytnym ich odpisem przechowywanym w zbiorach Archiwum Generalnego w Rzymie.
Ramy projektu wyznaczają z jednej strony sprowadzenie zakonników do Polski (koniec XIV wieku) z drugiej rok 1687 kiedy to powstała kolejna prowincja karmelitańska w Rzeczypospolitej. Pierwsze klasztory na ziemiach polskich należały od końca XIV w. do prowincji górnoniemieckiej. W roku 1462 została wydzielona odrębna prowincja polsko-czeska. Tego właśnie okresu dotyczą najstarsze odpisy kapituł. W historiografii zakonnej przyjęło się, że od 2. ćwierci XVI wieku, po 1551 roku datuje się utworzenie samodzielnej prowincji polskiej. Górną cezurą jest rok 1687, kiedy to ze względu na dużą ilość klasztorów w polskiej prowincji karmelitów i znaczne między nimi odległości wydzielono z dotychczasowej prowincji, prowincję ruską z głównym klasztorem we Lwowie. Uznano, że okres pomiedzy 1551 a 1687 jest czasem funkcjonowania samodzielnej jednostki organizacyjnej Zakonu, ukazujący jej rozkwit wraz z wieloma zagadnieniami obejmującymi wszystkie 34 klasztory rozrzucone na ziemiach Rzeczypospolitej. Dotychczas brak odpowienich prac dla ukazania całościowego funkcjonowania prowincji w czasach nowożytnych. Projektowane badania dostarczą przyszłym badaczom podstawowego źródła badań zaopatrzonego w aparat krytyczny. Pragnąc umożliwić jak najszerszemu gronu badaczy skorzystanie z wyników badań zespołu, każdy z planowanych tomów zostanie poprzedzony obszernym wstępem zawierającym zarówno charakterystykę samego źródła jak i opis kodykologiczny. Poprzez publikację w wersji drukowanej edycji krytycznej trzech tomów oraz umieszczenie wyników badań w internecie w wolnym dostępie w portalu POLONA badacze otrzymają bezcenne narzędzie dzięki, któremu możliwe będzie uzupełnienie obrazu przeszłości dawnej Rzeczypospolitej patrząc z perspektywy zakonu mendykanckiego.

Podstawę pracy naukowej stanowi zatem krytyczna edycja najważniejszych źródeł do dziejów karmelitów w Polsce - akt kapituł prowincjalnych. Materiały te zgromadzone są w archiwach zakonnych Karmelitów:
AKKr, rkps 93, Akta Kapituł prowincjalnych z lat 1603-1667
AKKr, rkps 94 Akta Kapituł prowincjalnych z lat 1668-1688
AGC, sygn. II Polonia 6, Compendium libri Provinciae Poloniae

Kwerenda archiwalno-biblioteczna w Gdańsku

W dn. 20-24 lutego 2025 r. kierownik projektu dr hab. Tomasz Graff, prof. UPJPII poszukiwał śladów działalności karmelitów w Archiwum Państwowym w Gdańsku. Udało się m.in. odnaleźć unikatowe dokumenty przywilejów królewskich dla konwentu gdańskiego.

Kwerenda archiwalno-biblioteczna w Rzymie

W drugiej połowie października 2024 r. członkowie naszego zespołu: dr Szymon Sułecki i dr Bartłomiej Wołyniec przebywali w Archiwum Generalnym Karmelitów w Rzymie. Kwerenda dotyczyła poświadczenia i uzupełnienia informacji zawartych w krakowskich rękopisach, a także przesledzenia obiegu dokumentacji w strukturach zakonu. Przebadane przez członków zespołu żródła rzymskie w znaczącym stopniu wzbogaciły także zasób informacji z zakresu biografistyki zakonnej. 

Kwerenda archiwalno-biblioteczna w NIemczech

W pierwszej połowie lipca dr Szymon Sułecki prowadził badania w Dreźnie (Hauptstaatsarchiv Dresden, Die Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek), Moguncji (Provinzarchiv und Provinzbibliothek der Deutschen Provinz der Karmeliten, StadtArchiv Mainz) i Frankfurcie (Institut für Stadtgeschichte Frankfurt). 

Pierwsze spotkanie zespołu

Na spotkaniu, które odbyło się 21 maja 2024 r. w Archiwum OO. Karmelitów na Piasku w Krakowie ustaliliśmy zasady naszej pracy.